μόσκος

Επώνυμο Κρητικών ζωγράφων, οι οποίοι ειδικεύονταν στην αγιογραφία. 1. Ηλίας (; – Ζάκυνθος 1682). Καταγόταν από το Ρέθυμνο, αλλά σταδιοδρόμησε επαγγελματικά στη Ζάκυνθο. Τα ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία που είχαν περισυλλέγει από το κατεστραμμένο, λόγω πυρκαγιάς, Αρχείο της Ζακύνθου, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Μ. ήταν ευκατάστατος επιχειρηματίας, χωρίς δική του οικογένεια, με εμπορική και ναυτιλιακή δραστηριότητα στην Κεφαλονιά και στη Βενετία. Παράλληλα με τις υπόλοιπες ενασχολήσεις του, επιδόθηκε με πολύ δημιουργική διάθεση και στη ζωγραφική, αφού, έως σήμερα, έχουν ανακαλυφθεί περίπου πενήντα ενυπόγραφες εικόνες του –εκτός από τα έργα με πλαστές υπογραφές που είναι πολυάριθμα– οι οποίες βρίσκονται ή προέρχονται από τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά· ακόμη έχει εντοπιστεί ένα δικό του έργο στη Δαλματία. Ο Μ. φιλοτέχνησε εικόνες, μικρές και μεγάλες, για εκκλησίες, μοναστήρια και Έλληνες ή Βενετούς ιδιώτες και άρχοντες, ενώ σε αυτόν αποδίδονται και οι τοιχογραφίες της Μονής Σκοπιώτισσας, στη Ζάκυνθο. Η τεχνική του εντάσσεται στην παράδοση των Κρητικών ζωγράφων της εποχής του, αλλά εμφάνισε και αρκετά στοιχεία διαφοροποίησης, όπως η σταθερότητα της τεχνοτροπίας του, γνώρισμα προερχόμενο από την ιταλική τέχνη του μπαρόκ. Στον Μ. αποδίδεται, για παράδειγμα, η δημιουργία του τύπου της Ανάστασης κατά τα δυτικά πρότυπα, ο τύπος του Ίδε ο Άνθρωπος, καθώς και η απεικόνιση των αγγέλων που ανυψώνουν τον Χριστό και τα σύμβολα του πάθους, θέματα με μορφές περιπαθείς, τα οποία διαδόθηκαν και καταγράφηκαν ως βασικά χαρακτηριστικά της ζακυνθινής ζωγραφικής του 18ου αι. Σημαντικό γνώρισμα της τεχνοτροπίας του Μ. ήταν η απόδοση ιταλικών φιγούρων, αρμονικά ενταγμένων στο σκηνικό παραδοσιακών τοπίων, με τη συνδρομή της κρητικής τεχνικής. Η μεικτή και συμβιβαστική τέχνη που προέκυπτε από την παραπάνω σύνθεση χαρακτηριστικών, αντιστοιχούσε απόλυτα στη μεικτή κοινωνία όπου ζούσε ο Μ. Η αβρότητα του χρώματος, η ευγένεια του σχεδίου, καθώς και η μικρογραφική του επιτηδειότητα επιβεβαιώνει την επίδραση που υπέστη το έργο του από τον ζωγράφο Γεώργιο Κλότζα. 2. Ιωάννης (17oς αι.). Καταγόταν από το Ρέθυμνο, αλλά είχε εγκατασταθεί μόνιμα στη Βενετία. Φιλοτέχνησε αρκετά έργα διαφορετικής καλλιτεχνικής αξίας, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι μια εικόνα της Θεοτόκου, που βρίσκεται στο Σινά (1680), ο Άγιος Δονάτος (1714), η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Νικόλαος. 3. Λέος ή Λέων (17oς αι.). Μολονότι γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, ανέπτυξε την καλλιτεχνική του δραστηριότητα στη Ζάκυνθο και στη Βενετία. Τα λίγα γνωστά έργα του, που βρίσκονται στη Ζάκυνθο, στο Μουσείο Μπενάκη, στο Μουσείο Λοβέρδου και σε ιδιωτικές συλλογές στην Αθήνα, στο Κάιρο, στη Σικελία και αλλού, μαρτυρούν τη συμπόρευσή του με την τέχνη των συγχρόνων του ζωγράφων της κρητικής σχολής. Αν και δεν καινοτόμησε σε τεχνοτροπικό ή εικονογραφικό επίπεδο, η ακριβής απόδοση των σχεδίων του και η ευαισθησία στην επιλογή των χρωμάτων, τον κατέταξαν –αξιολογικά– πλάι στον Ηλία Μ. Ο Κρητικός ζωγράφος Λέος Μόσκος εργάστηκε, εκτός από τη Ζάκυνθο, και στη Βενετία? ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι η «Άμπελος», συμβολική παράσταση του ευαγγελικού ρητού «εγώ ειμί η άμπελος η αληθινή» (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα). «Η Γέννηση», ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα του Κρητικού ζωγράφου Ηλία Μόσκου (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα)

* * *

ο (Μ μόσκος)

βλ. μόσχος (II).